Whisky jest jednym z najbardziej klasycznych i cenionych trunków na świecie. Jej bogata historia, różnorodność smaków oraz unikalne metody produkcji przyciągają zarówno koneserów, jak i osoby dopiero rozpoczynające swoją przygodę z tym alkoholem. Jednak w ostatnich latach coraz większą uwagę zwraca się na kwestie związane z dietą i zdrowiem, w tym także na zawartość glutenu w żywności i napojach. Osoby cierpiące na celiakię lub nietolerancję glutenu muszą szczególnie uważać na to, co spożywają. Pojawia się więc pytanie: czy whisky zawiera gluten?
Jak powstaje whisky?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto najpierw przyjrzeć się procesowi produkcji whisky. Ten popularny trunek powstaje z różnych rodzajów zbóż, takich jak:
- jęczmień (np. w whisky słodowej)
- pszenica
- żyto
- kukurydza (często w amerykańskim bourbonie)
Zboża te, szczególnie jęczmień, pszenica i żyto, są naturalnym źródłem glutenu. Jednak kluczowy w kontekście zawartości glutenu jest proces destylacji.
Destylacja a gluten
Proces destylacji polega na podgrzewaniu przefermentowanego zacieru, co powoduje odparowanie alkoholu i oddzielenie go od pozostałych składników, takich jak woda, cukry, białka i inne substancje stałe. Odparowany alkohol jest następnie skraplany i zbierany w postaci czystego destylatu. Ponieważ gluten jest białkiem o dużej masie cząsteczkowej, nie ulega on odparowaniu i pozostaje w resztkach po destylacji, które nie trafiają do finalnego produktu. W praktyce oznacza to, że nawet jeśli whisky została wyprodukowana z jęczmienia, pszenicy lub żyta – zbóż naturalnie zawierających gluten – sam proces destylacji skutecznie go eliminuje.
Według organizacji takich jak Coeliac UK oraz National Celiac Association, destylacja usuwa gluten w stopniu wystarczającym, aby alkohol destylowany uznać za bezpieczny dla osób na diecie bezglutenowej. Wiele krajowych agencji ds. żywności, w tym amerykańska FDA (Food and Drug Administration), podkreśla, że destylowane napoje alkoholowe nie muszą być oznaczane jako zawierające gluten, nawet jeśli ich surowce bazowe go posiadały. Co więcej, badania laboratoryjne wykazują, że destylowana whisky nie wykazuje śladowych ilości glutenu w testach czułych na poziomie poniżej 20 ppm (części na milion) – co jest progiem uznawanym za bezpieczny dla osób z celiakią.
Oznacza to, że czysta whisky – niezawierająca dodatków, aromatów czy barwników – jest uważana za bezpieczną dla osób z nietolerancją glutenu i celiakią. Niemniej jednak, niektóre osoby wrażliwe na gluten mogą odczuwać dyskomfort po spożyciu whisky, co często wiąże się nie z faktyczną obecnością glutenu, ale z reakcją organizmu na inne składniki alkoholu, takie jak fenole, estry czy aldehydy powstające w trakcie fermentacji i dojrzewania w beczkach.
Potencjalne źródła glutenu w whisky
Chociaż proces destylacji eliminuje gluten, istnieją pewne wyjątki, które mogą stanowić zagrożenie dla osób z celiakią:
1. Whisky smakowe
Na rynku dostępnych jest wiele wariantów whisky smakowych, które zawierają dodatkowe składniki, takie jak miód, wanilia, cynamon, owoce czy karmel. Niektóre z tych dodatków mogą pochodzić ze źródeł zawierających gluten lub być stabilizowane przy użyciu składników glutenowych.
Przykładem może być whisky z dodatkiem likieru lub whisky typu honey whiskey, w której mogą znajdować się syropy i substancje zagęszczające bazujące na glutenie. Warto również zwrócić uwagę na whisky smakowe, które mogą być barwione sztucznymi substancjami, mogącymi zawierać gluten jako nośnik smaku.
Osoby na diecie bezglutenowej powinny zatem unikać whisky smakowych i wybierać klasyczne, czyste odmiany.
2. Whisky dojrzewające w beczkach po piwie
Coraz więcej producentów whisky eksperymentuje z dojrzewaniem trunku w beczkach po innych alkoholach, aby nadać mu unikalne nuty smakowe. Jednym z popularnych trendów wśród producentów whisky jest leżakowanie w beczkach po piwie rzemieślniczym (tzw. beer cask finish).
Piwo, szczególnie to produkowane z jęczmienia, żyta lub pszenicy, zawiera gluten. Chociaż w teorii beczki powinny być dokładnie oczyszczone przed napełnieniem whisky, nie ma 100% gwarancji, że nie pozostaną w nich śladowe ilości tego białka. Niektóre testy laboratoryjne wskazują, że śladowe ilości glutenu mogą znajdować się w alkoholu dojrzewającym w takich beczkach.
Przykłady whisky dojrzewających w beczkach po piwie to m.in.:
- Glenfiddich IPA Experiment
- Jameson Caskmates (edycja Stout i IPA)
- Tullamore Dew Cider Cask
Osoby wrażliwe na gluten powinny dokładnie sprawdzać etykiety whisky z takimi oznaczeniami lub skontaktować się z producentem w celu uzyskania informacji o możliwej zawartości glutenu.
3. Kontaminacja krzyżowa
Chociaż czysta whisky powinna być bezglutenowa, istnieje teoretyczna możliwość, że podczas procesu produkcyjnego lub butelkowania whisky może mieć kontakt z produktami zawierającymi gluten. Wprawdzie duże i renomowane destylarnie przestrzegają ścisłych procedur czyszczenia sprzętu, ale mniejsze destylarnie rzemieślnicze mogą korzystać z tych samych linii produkcyjnych do różnych rodzajów alkoholi, w tym takich, które zawierają gluten.
Do potencjalnych źródeł kontaminacji krzyżowej należą:
- drewniane kadzie fermentacyjne wcześniej używane do produkcji piwa
- używanie tych samych maszyn do filtrowania różnych alkoholi
- korki butelek, które mogą być pokryte substancjami zawierającymi gluten
Jeśli producent whisky oferuje również piwa, likiery lub inne alkohole na bazie zbóż glutenowych, warto sprawdzić, czy linie produkcyjne są oddzielone. Najlepiej wybierać whisky od dużych, znanych destylarni, które mają jasno określone procedury produkcji bezglutenowej.
Czy osoby z celiakią mogą pić whisky?
Według większości organizacji zajmujących się dietą bezglutenową, czysta whisky jest bezpieczna dla osób z celiakią. Jednak niektórzy mogą odczuwać pewne objawy po jej spożyciu – niekoniecznie z powodu glutenu, ale raczej na skutek reakcji organizmu na alkohol lub inne składniki whisky.
Osoby szczególnie wrażliwe na gluten mogą chcieć wybierać whisky produkowane z kukurydzy, takie jak bourbon, lub skonsultować się z lekarzem przed spożyciem.
Najlepsze bezglutenowe whisky
Jeśli zależy Ci na pewności, że Twoja whisky jest wolna od glutenu, oto kilka marek, które są uznawane za bezpieczne:
- Glenfiddich – klasyczna szkocka whisky słodowa
- Jack Daniel’s – amerykańska Tennessee whiskey
- Jameson – irlandzka whisky
- Maker’s Mark – bourbon na bazie kukurydzy
- Woodford Reserve – jedna z bardziej cenionych bourbonów
Pamiętaj jednak, aby zawsze sprawdzać aktualne informacje na stronach producentów.
Czy whisky zawiera gluten? Nie, jeśli jest to czysta whisky bez dodatków. Proces destylacji skutecznie usuwa gluten, dzięki czemu większość whisky jest bezpieczna dla osób na diecie bezglutenowej. Jednak osoby szczególnie wrażliwe powinny unikać whisky smakowych oraz tych dojrzewających w beczkach po piwie.
Jeśli masz celiakię lub nietolerancję glutenu, ale chciałbyś cieszyć się whisky, najlepszym rozwiązaniem będzie wybór sprawdzonych marek i, w razie wątpliwości, konsultacja z producentem.
Źródło:
https://www.beyondceliac.org/gluten-free-diet/is-it-gluten-free/liquor/whiskey/