Uisge beatha (dosł. „woda życia”) to celtycka nazwa jednego z najbardziej znanych trunków na świecie – whisky. Pierwsze wzmianki dotyczące jej produkcji pochodzą z Irlandii, jednakże największą popularnością cieszy się ta produkowana w Szkocji. Destylowana w tamtym regionie whisky to niezwykły produkt, który został opracowany w warunkach, które sprawiają, że żadne inne whisky nie mogą konkurować pod względem rodowodu, charakteru i różnorodności.
Historia szkockiej whisky
Prawdopodobnie pierwszą destylację whisky w Szkocji, można przypisać ówczesnym mistrzom produkcji alkoholu – mnichom. Wraz z pojawieniem się pierwszych kapłanów na północnych terenach Europy w XI wieku, przywędrowała również ich wiedza z zakresu produkcji wina. Niestety niestabilny klimat Szkocji uniemożliwiał rozkwit winogron potrzebnych do jego produkcji, dlatego szukano alternatywy, która pozwoliłaby na dalszą produkcję alkoholi. Zaczęto w tym celu wykorzystywać zboże, które doskonale sprawdzało się w uprawie na tamtejszych terenach.
Pierwsza dokumentacja dotycząca szkockiej whisky, pochodząca z 1494 roku wspomina, że jego produkcją zajmował się zakonnik. Obecny wtedy szkocki król Jakub IV (1488-1513) był pierwszym, który docenił produkowaną aqua vitae, głównie ze względu na jej przydatność jako jeden z potrzebnych składników w procesie produkcji prochu strzelniczego, ale również ze względu na jej smak, który w tamtych czasach był mocny, szorstki i pozbawiony dojrzewania, które nadaje whisky znanego nam dzisiaj wyrazu.
Mimo to whisky zyskiwała na popularności, a władza Szkocji szybko przekuła to na swoją korzyść. Pierwsze opłaty celne na mocne alkohole zostały nałożone w 1644 roku, ale były tak wysokie, że whisky zaczęto produkować poza nadzorem władzy. Wytwarzano ją głównie w prowizorycznych kotłach w miejscach oddalonych od zasięgu prawa, a następnie transportowali ją przemytnicy, tak aby uniknąć płacenia podatków.
Pod koniec XVIII wieku władza podjęła trudną walkę z przestępcami i nielegalnym wytwarzaniem whisky. Podczas całego zamieszania obie strony doznały dużych strat. Z tego powodu władze ostatecznie zdecydowały się na uchwalenie nowych przepisów, które zostały lepiej przyjęte przez gorzelników. W 1824 roku George Smith stał się pierwszym osobą, która wykupiła licencję zgodnie z nowymi przepisami, następnie założył, do dziś dobrze znaną, destylarnię Glenlivet Distillery.
Wynalezienie i wprowadzenie do produkcji kolumn zwiększyło wydajność produkcyjną whisky. W 1880 roku, kiedy mszyce filoksera zniszczyły wiele francuskich winnic, trunki takie jak wino, koniak, czy brandy musiały się zmierzyć z kryzysem, tym samym popyt na złoty trunek wzrósł, co następnie przełożyło się na znaczny wzrost jego sprzedaży.
Popularność whisky poza Szkocją rosła, ale dopiero w XX wieku uzyskała ona status trunku o wysokiej jakości. W 1915 roku nastąpiła poważna zmiana w sposobie jej pędzenia, wtedy to brytyjski premier David Lloyd George uchwalił ustawę o alkoholach, która wprowadziła obowiązek ich dojrzewania przez co najmniej dwa lata. Dzięki tej zmianie whisky nabrała swojej głębi i niepowtarzalnego smaku, który dziś znamy.
W latach 50-tych XX wieku zaczęto odpowiednio oznaczać whisky single malt – produkt będący synonimem jakości w przeciwieństwie do mieszanek i whisky zbożowych, które do tej pory dominowały na rynku. Od tego czasu szkocka whisky single malt znajduje się na szczycie światowych alkoholi, nie tylko ze względu na swoją charyzmatyczną historię, ale również ze względu na jakość, oferując koneserom whisky paletę smaków i złożoność nieporównywalną z niczym innym.
Co wyróżnia szkocką whisky single malt?
Produkcję wszystkich rodzajów whisky rozpoczyna się od namaczania ziarna w wodzie, szkockie single malt wykorzystują wyłącznie wysokiej jakości jęczmień słodowany i krystalicznie czystą wodę źródlaną. Whisky single malt jest zazwyczaj poddawana podwójnej destylacji w miedzianych kotłach, które posiadają więcej kongenerów niż kolumny rektyfikacyjne, co przekłada się na jej bardziej złożony smak.
Destylacja odbywa się przy zawartości alkoholu poniżej 94,8%, dzięki czemu nie wpływa on na smak i aromat naturalnych składników. Dojrzewanie trwa co najmniej trzy lata w dębowych beczkach – to właśnie to wydobywa bogaty smak single malt.
Smak oraz proces produkcji whisky w Szkocji jest bardzo zróżnicowany. Zależne jest to w szczególności od obszaru, w którym znajduje się destylarnia. Wielu pracowników pochodzi z rodzin o wielopokoleniowym doświadczeniu w produkcji whisky, które od lat mają swoje własne, niepowtarzalne sposoby na jej produkcję.
Regiony whisky w Szkocji
Szkocja dzieli się na pięć regionów, z których każdy ma swoją unikalną topografię wpływającą na destylowane w nim alkohole.
Lowland
Lowland znajduje się na południu Szkocji, tuż ponad linią Glasgow – Edynburg. Whisky z tego regionu jest podobna do jej irlandzkiego odpowiednika, co spowodowane jest potrójną destylacją, którą przechodzi podczas produkcji. Charakteryzuje się stosunkowo łagodnym smakiem.
Campbelltown
Campbelltown leży w południowej części półwyspu Kintyre. W latach 1880-1920 region ten był uważany za światową stolicę produkcji whisky. Obecnie od czasów jej świetności ostały się zaledwie 3 działające destylarnie: Springbank, Glen Scotia oraz niedawno ponownie otwarta destylarnia Glengyle. Whisky Campbelltown są pełniejsze w smaku, z wyraźnie odczuwalnymi nutami dymnymi, słonymi i owocowymi.
Speyside
Speyside jest najsłynniejszym ze wszystkich regionów. Leży na północy Szkocji, a uprawiane tam pola, nawadniane są przez rzekę Spey. To właśnie w tej części znajduje się największa liczba Szkockich destylarni. Dojrzewająca w beczkach po Sherry Whisky, nadaje Speyside subtelny owocowo-pikantny charakter.
Highland
Tytuł największego regionu w Szkocji należy do Highland. Jego obszar obejmuje wszystkie wyspy z wyjątkiem Islay. Ze względu na rozległość i zróżnicowanie terenu, produkowana Whisky różni się w smaku. Na północy jest lekka, wrzosowa i nieco dymna, na południu zaś ma słodko-kwiatowy posmak.
Islay
Na Hebrydzkiej wyspie Islay znajduje się dziewięć destylarni wytwarzających jedne z najbardziej torfowych i dymnych whisky na świecie. Destylarnia Bruichladdich jako jedna z pierwszych na świecie zidentyfikowała specyficzne stężenie fenoli (dymu) w niektórych butelkach. W Ardbeg zaś wytwarzana jest najbardziej torfowa, dymna i intensywna odmiana whisky. Mocny, dymny charakter jest zasługą, wykorzystywanego przy uprawie słodu jęczmiennego, torfu. Natomiast długie leżakowanie w nadmorskich magazynach sprawia, że whisky uzyskuje wyczuwalne nuty jodu i soli.
Jak pić whisky?
· Dzięki złożonemu procesowi produkcji, który pozwala zachować charakterystyczne pochodzenie trunku, single malts są Świętym Graalem w świecie whisky. Mieszanki są gładsze, mniej wyrafinowane i produkowane w większych ilościach. Jednakże każda z nich, pod warunkiem, że została wyprodukowana w Szkocji, może nazywać się whisky, pozostałe noszą nazwę whiskey.
· Whisky rozlewa się w miarach zwanych dramami. Licencjonowane lokale nalewają ok. 30 ml w porcji, jednakże 1 dram nie ma swojej określonej wielkości!
· Jeśli naprawdę chcesz docenić smak Whisky, nie dodawaj do niej lodu. Zapobiega on uwalnianiu się aromatów, które nadają jej niepowtarzalnego smaku.
· Nie dodawaj również wody: w ten sposób rozcieńczasz ją poniżej minimalnego poziomu 40% ABV. Zgodnie ze szkockim prawem, rozcieńczona poniżej tego poziomu nie jest już prawdziwą whisky!
Źródło: https://www.lonelyplanet.com/articles/whisky-scotland-introduction